Wizyty w Muzeum Narodowym w Warszawie oraz lektura pozwoliły mi na poznanie historii malowideł z Faras. Ale dla mnie osobiście dużym odkryciem było stwierdzenie, które znalazłem w opracowaniach poświęconych odkryciu w Faras, że malowidła te są bizantyjskie. Pochodzą z chrześcijańskiej niegdyś krainy w Afryce, zwanej Numbią. Znajdowały się w katedrze w Pachoras (Faras). Zgodnie z ustaleniami naukowców, powstały w okresie od VIII do XIV wieku. Według przypuszczeń prof. Michałowskiego wzorami dla faraskich malowideł mogły być ikony. Na uwagę zasługuje również to, że wczesne malowidła z katedry w Faras powstały w okresie ikonoklazmu (obrazoburstwa), który w Bizancjum doprowadził do zniszczenia wielu ikon, toteż malowidła w farskiej katedrze leżącej na prowincji cesarstwa są tym znaczniejsze.
Obecna ekspozycja malowideł z Faras w wydzielonej galerii Muzeum Narodowego jest zorganizowana w ten sposób, aby zaprezentować rozwój malarstwa w farskiej katedrze. W galerii znajduje się również odrębne pomieszczenie, w którym zgromadzono pamiątki po zmarłych biskupach i duchownych, którzy byli pochowani w pobliży świątyni. Ustalenie okresu powstania malowideł i dziejów katedry było możliwe po odnalezieniu listy biskupów z latami episkopatu oraz stelii nagrobnych kilku kapłanów. W badaniach mających dociec co przedstawiają malowidła zasadnicze znaczenie miały opisy na płaszczyźnie malowideł oraz napisy pozostawione przez osoby odwiedzające świątynię ( modlitwy, inwokacje, dedykacje, zapisy pamiątkowe).
Malowidła w katedrze biskupiej w Faras wykonano na suchym tynku (technika ta różni się od techniki „al fresco”, w której pracuje się na wilgotnym tynku).
Do najczęściej spotykanych przedstawień w katedrze w Faras należały wizerunki Bogarodzicy z Młodzieńcem Jezusem oraz wizerunki Archanioła Michała. Zdaniem prof. Michałowskiego fakt tak częstego występowania przedstawień Bogarodzicy w farskiej katedrze można tłumaczyć tym, że świątynia była pod wezwaniem Bogarodzicy. Wyjątkowa rola jaka przypada w ikonografii Archaniołowi Michałowi związana jest z jego wielką popularnością w Kościołach Wschodnich, w tym w szczególności w chrześcijańskiej Numbii. Moją uwagę zwrócił szczególnie wizerunek Archanioła Michała umieszczony na początku galerii w Muzeum Narodowym. Archanioł Michał jest przedstawiony z mieczem, cała jego postać przypomina wojownika. Oblicze Archanioła wygląda groźnie. Pierwotnie malowidło z wizerunkiem Archanioła Michała znajdowało się u wejścia do świątyni na jej zewnętrznym murze. W czasach istnienia katedry Archanioł Michał był przedstawiany przy jej wejściu jak strażnik – obrońca. Obecnie to samo malowidło strażnika – obrońcy umieszczone jest przy wejściu do pomieszczenia, w którym znajdują się inne malowidła z Faras.
Zgodnie z relacją Kazimierza Dziewanowskiego w książce „Archanioły i szakale” (opowiadającej o odkryciu w Faras) pierwszymi malowidłami jakie po wielu stuleciach polscy naukowcy wydobyli spod zwałów pustynnego piasku był wizerunek Archanioła Michała i Bogarodzicy z Młodzieńcem Jezusem.
W Galerii Faras obok licznych przedstawień Chrystusa i Matki Bożej prezentowane są wizerunki archaniołów, aniołów, apostołów, świętych i męczenników.
Jak wynika z informacji prasowych odkrycie w Faras nie jest ostatnim sukcesem polskich archeologów prowadzących badania w Numbii (obecny Sudan). Prace ostatnich kilku lat przynoszą efekty, które wstępnie porównuje się z tymi z Faras. Mianowicie na terenie Starej Dangoli odkryto kryptę pokrytą tekstami w języku greckim i koptyjskim oraz ponad 70 malowideł ściennych. Jest to zupełnie unikalna, nie spotykana do tej pory na terenie Numbii ilustracja Ewangelii św. Jana – uzdrowienie niewidomego. Prawdopodobnie część efektów tych odkryć będzie można zobaczyć w 1999 roku na specjalnej wystawie w Muzeum Archeologicznym w Warszawie.
Piotr
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz